Media
Van sportschoen tot verzamelobject: is de sneaker een kunstwerk?
De Standaard | 14 mei 2022 | Door Ingeborg Deleye
Eerst waren sneakers nog gewoon sportschoenen, later werden ze een mode-item en droegen we ze overal. Tot een groep mensen besloot ze in de doos te laten, niet uit ene gebrek aan liefde, maar omdat ze zo’n mooie investering zijn. ‘Veel verzamelaars kopen twee exemplaren van de sneakers die ze echt willen: eentje om te rocken, en eentje om te stocken.’
Sneakers zijn de hype al minstens een decennium voorbij. We hoeven u hier niet meer te komen vertellen dat de sneaker nu écht wel is doorgebroken, en dat zelfs rabiate aanhangers van de pump ondertussen hebben ingezien dat ouderwetse elegantie niet op elk moment in een mensenleven opweegt tegen comfort en cool. Het is geen inzicht waarvoor we onszelf op de borst moeten kloppen: de eerste sneakers werden dan wel ontworpen om de prestaties van atleten op een sportterrein te verbeteren, al snel overstegen ze die primaire functie.
Zoals de coole kindjes
Marilyn Monroe en Keith Andes poseerden al in 1952 in jeans met gympies om de film Clash by night te promoten. Twee decennia later haalden alle coole kids hun Converse All Stars weer uit de kast omdat Danny Zuko (John Travolta) er zo vlotjes vrouwenharten mee bleek te veroveren in Grease. Toen Michael Jordan in 1984 zijn naam leende aan een van de meest iconische sneakermodellen ooit, mikten marketeers met de ‘sportschoenen’ al lang op jonge consumenten die letterlijk in de voetsporen van hun sportieve helden en celebrity-crushes wilden treden.
Wijlen Virgil Abloh, de invloedrijke creatief directeur van Louis Vuitton en zijn eigen label Off-White, liet zich in 2020 al ontvallen dat jonge mensen sneakers hoger inschatten dan een Matisse
Tegen het begin van dit millennium ging een toegankelijk sneakermerk als Adidas samenwerkingen aan met designers als Yohji Yamamoto en Jeremy Scott. En dan moest Kanye West – excuseer, Ye – nog aan zijn triomftocht met de Yeezy-sneakers beginnen. Modeontwerpers sprongen op een kar die traditionele sneakermerken als Nike, Adidas, Puma of Converse al lang geleden aan het rollen hadden gebracht, al hebben ze de culturele status van de sneaker ongetwijfeld wel een boost gegeven.
Vandaag is er een sneaker voor iedereen. Een kledingstuk dat zo toegankelijk is voor de massa en een extreem breed publiek aanspreekt, is uniek in de modegeschiedenis: er zijn weinig andere stukken waar zowel atleten, popsterren, topmodellen als kleuters in een speeltuin mee wegkomen. Timo De Rijk, de directeur van het Design Museum Den Bosch, waar vorige week met Sneakers Unboxed een sneakerexpo opende (zie kader), noemt de sneaker het ‘belangrijkste culturele object van onze eeuw’. Organisatoren van pakweg de eerstvolgende smartphone-expo zouden nog een hartig woordje met De Rijk kunnen discussiëren, maar overdreven is zijn uitspraak niet.
Big business
De hype voorbij, dat betekent ook dat intussen nieuwe standaarden zijn geïnstalleerd. Vooral in het voorbije decennium sneuvelden ook de laatste heilige huisjes: geen mens kijkt nog op wanneer iemand met sneakers op kantoor aankomt, en zelfs op meer formele gelegenheden is het vandaag bon ton om laag bij de grond te lopen. De Britse etiquette-experts van Debrett’s verspreidden in 2019 via The Telegraph de geruststellende boodschap dat sneakers op kantoor en ‘smart casual’-gelegenheden ook door hen goedgekeurd werden – al moeten het wel witte sneakers zijn, excuseer.
Ook in het sneakerrayon tekenden zich ondertussen codes af. Was de Stan Smith een decennium geleden nog de sneaker van het moment, dan is de witte Adidas-sneaker – of een van de vele afgeleiden – ondertussen het signatuurschoeisel voor wie met minimalisme dweept. Merken als Veja en Konrad staan voor duurzaam, New Balance (op dit moment) voor hipster, high-fashion merken als Balenciaga en Gucci voor het modestatement. Al nemen échte sneakerheads natuurlijk geen genoegen met één merk, laat staan één paar.
Sneakers zijn naast culturele symbolen van onze tijd ook een miljoenenbusiness geworden. In 2020 ging naar schatting wereldwijd 1 miljard paar over de toonbank. Wijlen Virgil Abloh, de invloedrijke creatief directeur van Louis Vuitton en zijn eigen label Off-White, liet zich in 2020 al ontvallen dat ‘jonge mensen sneakers hoger inschatten dan een Matisse’. Nicholas Smith, de man achter de BBC-podcast Sneakernomics, ziet een ‘exponentiële groep op de veilingen. Sneakers behoren vandaag tot dezelfde categorie van verzamelobjecten als baseballkaartjes of luxehorloges.’ Om maar te zeggen: sneakers zijn big business. Flipping is het vakjargon voor het kopen en duurder doorverkopen van de schoenen. Het fenomeen wordt in eerste instantie aangestuurd door de merken zelf: sommige sneakers zijn zo limited dat ze via een systeem van loting verkocht worden, sneakergigant Nike bepaalt sinds januari van dit jaar zelfs wíé zijn sneakers kan kopen via een soort ‘getrouwheidsscore’. Alleen trouwe klanten krijgen nog toegang tot een paar drop sneakers, laatkomers moeten achteraf op tweedehandswebsites op zoek naar hun paar – gemiddeld tegen het dubbele van de prijs. Echte investeerders bewaren de sneakers natuurlijk wel in de doos, uit het daglicht en ver van kasseien, asfalt of macadam, waarop ze de waarde van hun verzamelobjecten bij elke stap zien dalen. Al zijn er gelukkig ook verzamelaars die met hun sneakers doen waarvoor ze eigenlijk gemaakt zijn: ze dragen.
EXPO: SNEAKERS UNBOXED
Nog tot 16 oktober 2022 loopt in het Design Museum Den Bosch de expo Sneakers Unboxed, waarin de geschiedenis van de sneaker wordt verteld, maar ook naar de toekomst wordt gekeken: welke innovaties mogen we nog verwachten, en hoe zit het met de duurzaamheid van de sneaker? De eerste Converse All Stars prijken er naast de iconische Yeezy 350 Zebra en de volledig recycleerbare Loop-sneaker van Stella McCartney. Aan de expo is ook een podcastreeks gekoppeld, SneakEars.
DE VERZAMELAAR
‘Ik koop alleen sneakers die ik ook écht mooi vind’
Klaara De Vos (21) is sneaker-influencer op Instagram, Youtube en Tiktok. Haar eigen collectie telt ongeveer 130 paar sneakers, en focust op merken als Nike, Adidas en New Balance.
‘Mijn eerste paar sneakers was de Nike Jordan 1 Shadow. Op enkele jaren tijd is mijn collectie ontspoord. (lacht) Ik ben misschien een atypische verzamelaar, omdat ik al mijn sneakers ook effectief draag. Ze staan bij mij gewoon in de kast, ik steek ze niet weg in dozen of achter glas. Daardoor dalen ze natuurlijk in waarde, maar ik koop mijn sneakers niet om ze met winst door te verkopen. Wie echt sneakers wil verzamelen om er geld mee te verdienen, kan ze inderdaad maar beter goed opbergen. Af en toe verkoop ik eens een paar, maar dan vooral de sneakers die ik zelf niet draag – of om een ander paar te kunnen kopen met de winst. Het topstuk in mijn collectie is de Jordan 1 in samenwerking met Off-White: die witte sneakers zijn alleen in Europa uitgebracht. Ik betaalde er 600 euro voor, maar nu worden ze voor 3.000 à 4.000 euro verkocht. En nee, ik denk er niet aan ze te verkopen. Ik heb ze ondertussen al zoveel gedragen, ik krijg er waarschijnlijk toch het geld niet meer voor.’
‘Als ik geluk heb en de sneakers rechtstreeks bij de release kan kopen, geef ik 150 à 200 euro uit per paar. Als ik naast de loting grijp, moet ik net als zoveel anderen de resell-prijs betalen. Het meeste dat ik tot nu toe betaald heb, is 1.800 euro, voor een paar Jordan-sneakers die werden uitgebracht in samenwerking met rapper Travis Scott.’
‘Dit jaar kijk ik het hardst uit naar de Jordan Chicago-sneaker die opnieuw wordt uitgebracht. Het is de iconische rood-witte sneaker die ooit voor Michael Jordan werd gemaakt, in zijn oorspronkelijke vorm dan nog.’
‘Wie in sneakers wil investeren, vindt eigenlijk alle informatie op Instagram. Accounts als @sneakerjagers (NL), @caminotv (FR) en @sneakernews (VS) houden alle releases en drops bij, zo blijf je makkelijk van alles op de hoogte. Een account als @how.to.cop berekent dan weer de waarde van sneakers, nu en over enkele maanden of jaren: zo zie je welke sneakers de komende tijd in waarde zullen stijgen. Handig voor wie echt rendement wil zien.’
DE VERKOPER
‘Jammer dat een sneaker na een paar jaar wel uit elkaar kan vallen’
De Nederlander Frank Klerks baat met Outsole het grootste tweedehands-sneakerplatform van Europa uit. Hij koopt sneakers aan van particulieren – vaak verzamelaars – en verkoopt ze via zijn website opnieuw door. Klerks specialiseert zich in de Nike Air Max 1-sneaker, maar biedt op zijn platform verschillende merken aan. Hij noemt sneakers ‘een slimme investering’, op voorwaarde dat je weet wat je doet. ‘Bepaalde sneakers zijn waardevast: hun prijs zal nooit zakken, integendeel. Ik vergelijk sneakers vaak met Rolex-horloges, daarvan weet je ook zeker dat ze op termijn zullen renderen. Alleen kunnen sneakers na een aantal jaar wel uit elkaar vallen, natuurlijk.’
‘Nee, neem nu een element als de air bubble in de Nike Air Max-sneaker: na 12 à 15 jaar wordt die sowieso poreus, of laat de zool los omdat de lijm is uitgedroogd. Kenners weten natuurlijk hoe ze de sneakers goed moeten bewaren, en dan kunnen ze wel enkele decennia meegaan.’
‘Als je sneakers puur als investering koopt, draag je ze inderdaad maar beter niet. Tenzij een schoen al licht gedragen is wanneer je hem aankoopt, dan kan het net hélpen om die af en toe te dragen, zodat hij flexibel blijft. Veel verzamelaars kopen twee paar van de sneakers die ze écht willen dragen: eentje om te rocken, en eentje om te stocken.’ (lacht)
‘Bij sneakers die vandaag uitkomen, weten wij uit ervaring ondertussen wel welke kleuren en samenwerkingen zullen aanslaan. Sneakers die gehypet worden in de media of die erg gelimiteerd uitgebracht worden, doen het doorgaans goed. Er is een aantal factoren waarop je kunt letten, zoals materialen, oplage en met wie een samenwerking wordt opgezet. Zo heeft Nike al lang een samenwerking met rapper Travis Scott op de plank liggen, die al verschillende keren is uitgesteld door de bekende omstandigheden (tijdens een optreden van de rapper in 2021 kwamen acht mensen om het leven, red.). Nu zou die deze maand toch aankomen: hoe lelijk die schoen ook is, ik wil die wel, want die wordt sowieso wel wat geld waard.’
‘Sneakers als de Nike Air Max 1 of de Jordan verdubbelen gemiddeld genomen in waarde wanneer wij ze doorverkopen. Op dit moment worden er niet veel modellen van uitgebracht, dus dat helpt natuurlijk wel om de prijs op te drijven. Het is wat bedrijven als Nike doen: ze doen altijd maar alsof alles gelimiteerd is, waardoor elke keer opnieuw een soort spanning wordt opgebouwd. Het maakt eigenlijk zelfs niet meer uit of die oplage dan écht beperkt is: mensen willen de sneaker al lang kopen, gewoon voor de zekerheid. Het topstuk op onze website is op dit moment de Air Max 1 Eminem, die te koop staat voor 6.000 euro. De sneakers zijn al volledig gerestaureerd, wat wel jammer is, in originele staat waren ze zeker 15.000 euro waard geweest. Ze waren een samenwerking met rapper Eminem in 2006, er zijn echt maar een paar stuks van – de maat 46 op de website is zelfs helemaal uniek.’
‘Dat is het fascinerende aan het hele systeem. Maar door de constante hype rond hun merk, blijven ze natuurlijk wel schoenen uitverkopen én houden ze hun merk over het algemeen heel sterk. Met Outsole mikken we meer op de échte verzamelaar dan op de hype-jager: we houden ervan om sneakers aan te kopen die al twee of drie jaar oud zijn. Als je ze dan nog wil en leuk vindt, dan heb je er misschien wel het geld voor over.’
‘Ik heb zo’n 200 paar sneakers in mijn collectie, waarvan ik er een dertigtal ook effectief draag. Het topstuk is sowieso de Air Max 1 Amsterdam Hyperstrike – er zijn er maar 24 van gemaakt, waarvan er maar enkele meer op de markt zijn.’
DE DUURSTE SNEAKERS OOIT
Klein vraagstuk om uw hoofd dit weekend over te breken: als sneakers in een vergelijkbaar handelsmodel als pakweg antiek of luxehorloges worden verkocht, en er worden expo’s over gemaakt, zijn ze dan een kunstvorm?
Solid Gold OVO x Air Jordans
(2 miljoen dollar, of ongeveer 1,9 miljoen euro)
De conceptuele kunstenaar Matt Senna creëerde deze Jordan-sneakers voor de rapper Drake. De hoge prijs valt ‘eenvoudig’ te verklaren doordat de sneakers uit massief 24 karaat goud zijn gemaakt. De schoenen zijn niet draagbaar, wat ons bij het Magritte-vraagstuk brengt: als je het niet kunt dragen, is dit dan nog wel een sneaker?
2. In de naam van YE
Kanye West Nike Air Yeezy 1 ‘Prototype’
(1,8 miljoen dollar, of ongeveer 1,7 miljoen euro)
Kanye West droeg het protoype van zijn eerste sneaker voor Nike op de Grammy’s van 2018, waar hij meteen ook zijn sneakerproject aan de wereld openbaarde. De moderne messias maakte daarna nog verschillende felbegeerde modellen, maar dit prototype brak vorig jaar potten bij Sotheby’s.
3. Goed in gezweet
Michael Jordans Nike Airship,
door hem gedragen tijdens een wedstrijd
(1,47 miljoen dollar, of ongeveer 1,4 miljoen euro)
Kanye West droeg zijn prototype één keer, nooit werd zoveel geboden voor ‘versleten’ schoenen als voor deze Jordan-sneakers waar Michael Jordan effectief een wedstrijd in speelde. Voor de kenners: de NBA-superster droeg de schoenen tijdens de vijfde wedstrijd van zijn eerste seizoen bij de Chicago Bulls. In datzelfde jaar lanceerde hij samen met Nike zijn eigen kleding- en schoenencollectie.